બાલીના મંદિરો અને ઘરોની બહારની રાક્ષસી પ્રતિમાઓ
બાલી(ઈન્ડોનેશિયા) ની મારી તાજેતરની યાત્રા મારા માટે એક અવિસ્મરણીય અનુભવ હતો. જ્યારે હું બાલીની ગલીઓમાં ફરતો હતો, ત્યારે મંદિરો અને ઘરોની બહાર રાક્ષસી પ્રતિમાઓએ મારું ધ્યાન ખેંચ્યું. મેં આ પ્રતિમાઓના ઘણા ફોટા લીધા, જેમાંથી કેટલાક હું આ બ્લોગમાં શેર કરીશ. આ પ્રતિમાઓ પ્રથમ નજરે થોડી ભયાનક લાગે છે, પરંતુ તેની પાછળનો આધ્યાત્મિક અર્થ અને ભારતીય હિન્દુ ધર્મ સાથેનું જોડાણ મને ખૂબ પ્રેરણાદાયી લાગ્યું. જ્યારે હું ઉબુદના એક નાનકડા મંદિર પાસે ઊભો હતો, ત્યારે મેં એક રાક્ષસી પ્રતિમાનો ફોટો લીધો, જેના દાંત બહાર નીકળેલા હતા અને હાથમાં શસ્ત્ર હતું.
આ પ્રતિમા જોઈને પહેલાં મને થોડું આશ્ચર્ય થયું, પરંતુ સ્થાનિક લોકો સાથે વાત કર્યા પછી મને સમજાયું કે આ "ભૂત કાલ" નામની આકૃતિ છે, જે દુષ્ટ શક્તિઓથી રક્ષણ આપે છે. બાલીના હિન્દુ ધર્મમાં, આ પ્રતિમાઓ દ્વૈતવાદનું પ્રતીક છે—સાર અને અસારનું સંતુલન. મેં બીજો ફોટો એક ઘરના પ્રવેશદ્વાર પાસે લીધો, જ્યાં રાક્ષસી આકૃતિને ફૂલો અર્પણ કરાયેલા હતા.
આ દૃશ્યએ મને એ વિચારવા મજબૂર કર્યો કે આ લોકો દુષ્ટતાને પણ આદર આપે છે, જે મારા માટે એક નવો દૃષ્ટિકોણ હતો.ભારતીય હિન્દુ ધર્મ સાથેનું મારું જોડાણ ભારતીય હિન્દુ તરીકે, મેં બાલીની આ પરંપરાઓને મારા ધર્મ સાથે સરખાવી. ભગવદ્ ગીતામાં ભગવાન કૃષ્ણ કહે છે,
"યદા યદા હિ ધર્મસ્ય ગ્લાનિર્ભવતિ ભારત, અભ્યુત્થાનમધર્મસ્ય તદાત્માનં સૃજામ્યહમ્."
આ શ્લોક મને યાદ આવ્યો જ્યારે મેં બાલીના લોકોને રાક્ષસી પ્રતિમાઓને પૂજતા જોયા. તેઓ માને છે કે દુષ્ટ શક્તિઓ પણ દૈવી શક્તિનો એક ભાગ છે, અને તેનું સન્માન કરવું એ જીવનનું સંતુલન જાળવવાનો એક રસ્તો છે.
ભારતમાં, આપણે દેવી દુર્ગાની પૂજા કરીએ છીએ, જે મહિષાસુરનો નાશ કરે છે, પરંતુ બાલીમાં, રાક્ષસોને નાશ કરવાને બદલે તેમની સાથે સંવાદ સાધવામાં આવે છે. આ વિચાર મને ખૂબ પ્રભાવિત કર્યો, કારણ કે તે આપણને શીખવે છે કે નકારાત્મકતાને નષ્ટ કરવાને બદલે, તેને સમજવી અને સ્વીકારવી જરૂરી છે.
સાર-અસારની સમાનતા:
બાલીની આ યાત્રાએ મને એક ઊંડો પાઠ શીખવ્યો: જીવનમાં સાર અને અસાર બંનેનું સ્થાન છે. આ દ્રશ્યો એ મને યાદ અપાવ્યું કે આપણે આપણા જીવનમાં પણ આવું સંતુલન શોધવું જોઈએ. આ યાત્રાએ મને એ પણ શીખવ્યું કે સંસ્કૃતિ અને ધર્મ આપણને એકબીજા સાથે જોડે છે. બાલીના લોકોની નાની-નાની રીત-રસમો, જેમ કે રાક્ષસી પ્રતિમાઓને ફૂલો ચઢાવવા, મને મારા ગુજરાતી સંસ્કારો સાથે જોડાયેલી લાગી. આપણે પણ આપણા ઘરોમાં દેવી-દેવતાઓની પૂજા કરીએ છીએ, અને આ રીતે આપણે સંતુલન શોધીએ છીએ.
(એક ઘનઘોર જંગલમાં ગયો ત્યારે અંદર ઊંડે એક નાનું, શાંત અને પવિત્ર એવું માતાજીનું મંદિર જોવા મળ્યું. એ મંદિરસ્થળ જેટલું નાનું હતું, તેટલું જ શક્તિશાળી લાગતું હતું. આ મંદિરના પ્રવેશદ્વારે પણ બાલી સંસ્કૃતિમાં દર્શાવાતા રીતે બે રાક્ષસી સ્વરૂપના દ્વારપાલ સ્થાપિત હતાં. એમને જોઈને તરત જ એ અનુભવ થયો કે તેઓ માત્ર શણગાર માટે નહોતાં, પણ આ પવિત્ર જગ્યા પર કોઈ નકારાત્મક શક્તિનો પ્રવેશ ન થાય એ માટે ખડેપગે રક્ષણ માટે ઉભેલા હતાં. જંગલની નિર્વિકાર શાંતિ વચ્ચે એ દ્વારપાલોનું ભવ્ય અને ભયજનક સ્વરૂપ પવિત્ર સ્થાનની પવિત્રતાને ઊંડો સ્પર્શ આપી રહેલું લાગતું હતું)
Comments
Post a Comment